Mâni

Mâni, başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen bir halk edebiyatı nazım türüdür.

Anonim halk edebiyatında en küçük nazım biçimidir.

Çoğunlukla 7 heceli dört dizelik bir bend'den meydana gelir. Ama dizeleri 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır. Birinci, ikinci dördüncü dizeler birbirleriyle kafiyeli, üçüncü dize serbesttir. Yani kafiye dizilişi aaxadır. aaaxa düzeninde maniler de var. İlk iki dize hazırlık dizeleridir. Son iki dize ile anlam bağlantısı yoktur. Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir. Maniler çok çeşitlidir. En çok kullanılanlar düz ya da tam mani, kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani, artık mani’dir.

• Düz Mani : Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Kafiyeleri çokluk cinassızdır.
• Kesik mani : Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar. Eğer meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri "aman aman" ünlemi ile doldurulan manilerse bunlara İstanbul manileri denir.
• Cinaslı mani : Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir.
• Yedekli mani : Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler. Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır. Yedekli maniye artık mani de denir.
• Deyiş : İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır. Mani insanların hoş olarak ve olmayarak söyledikleri şeylerdir.

Küp içinde pastırma, Kız saçını kestirme, Kestirirsen az kestir, El oğlunu küstürme. Ak yüzük parmak gibi Sevdiğim kaymak gibi Bizi yardan ayıran Devrile kavak gibi. Bu gece bir düş gördüm Elimde bir kuş gördüm İncitmişsin sevdiğimi Rakibi ölmüş gördüm. Bir su ver aşırmadan Doldurup taşırmadan Yarime bir kavuşsam Aklımı şaşırmadan

Sarı iplik dikerim Göz yaşı dökerim Yardan gelen mektubu Kefenime dikerim. Hadin gidelim hadin Çiçekli yaylalara Yohmudur senden güzel Baharsın aynalara. Bahçalarda mor gabah Açılır sabah sabah Sen şeker ol ben kaymak Yiyelim parmak parmak Bahcalarda batlıcan Yari gördü koptu can O sana kurban olsun Sinedeki tatlı can

Nabızlarım atıyo Gül diken batıyo Yarin tatlı sözleri Canıma can katıyo Çise yağıyo çise Kel tepenin kise Gız Allahını seversen Niye vardın şu pise Irafta kara bekmez Her adam kahır çekmez Kahır çeken bellidir Eli yürekten gitmez Pancar pezük değil mi Ciğer ezük değil mi Ben sevdim eller aldı Bana yazuk değil mi